cognitive bias ne demek?

Cognitive bias, bireylerin bilgiyi işlerken ve sonuçları değerlendirirken sistematik hatalar yapma eğilimini ifade eder. Bu hatalar, insanların bilgiyi toplama, anlama, hatırlama ve yargılama süreçlerinde ortaya çıkar. Bireylerin bir durumu yorumlama ve değerlendirme biçimini etkileyen, beyin tarafından otomatik olarak oluşturulan düşünce kalıplarının sonucu olarak ortaya çıkarlar.

Cognitive bias, insanların gerçeklikle bağlantısını sürekli olarak sorgulamalarını ve yargılamalarını zorlaştırarak, yanlış sonuçlara ve karar verme hatalarına yol açabilir. Bu, bir kişinin belirli bir bilgi parçasını seçici bir şekilde algılamasına, hatırlamasına veya yorumlamasına neden olabilir. Cognitive bias, duygusal, bilişsel ve sosyal faktörlerden etkilenebilir.

Birkaç örnek cognitive bias türü şunlardır:

1. Onaylama yanlılığı (confirmation bias): Bir kişinin var olan inançlarını, tutumlarını veya hipotezlerini destekleyen kanıtları aramak ve diğer kanıtları görmezden gelmek veya reddetmek eğilimi.

2. Dikkate alma eksikliği (availability bias): Bir olayın doğru veya önemli olduğunu düşünmek için, olayın hafızada daha kolay ve hızlı erişilebilir olması nedeniyle daha fazla ağırlık verme eğilimi.

3. Temsiliyet yanlılığı (representativeness bias): Bir kişinin bir olayın ne kadar olası olduğunu, bir şahıs veya nesneyle ilişkilendirerek veya benzeterek değerlendirmesine sebep olan eğilim.

4. Başarı yanlılığı (hindsight bias): Bir olayın gerçekleşmesinden sonra, olayın tahmin edilebilir veya öngörülebilir olduğuna dair yanlı bir inanç.

5. Grup düşünmesi (groupthink): Bir grup içinde benzer düşünen kişilerin uygunsuz bir şekilde karar verme sürecine katılma eğilimi.

Bu sadece birkaç örnek olup, cognitive bias birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir ve insanların kararlarını etkileyebilir.